Κάποια ταξίδια κρατούν λίγο πιο πολύ από άλλα. Φταίει που ορισμένα μέρη χαράσσονται βαθιά στην καρδιά σου και το βράδυ, λίγο πριν κοιμηθείς, σου σιγοτραγουδούν ακόμη. Ακούς τα τακούνια των χορευτών, τον τραγουδιστή να εξιστορεί την χαρμολύπη του σε ένα τραγούδι, τις καστανιέτες, τα παλαμάκια που δίνουν ακόμα τον ρυθμό και μια λέξη που δεν ξεχνάς ποτέ¨: “OLE!”. Καλωσόρισες στον μαγικό κόσμο του φλαμένκο.
Το Φλαμένκο στις σπηλιές της Γρανάδας (Ανδαλουσία)
Ακριβώς ένα χρόνο πριν (Μάιος 2019) βρισκόμασταν στη Γρανάδα. Η τελευταία -και η καλύτερη- στάση του roadtrip μας στην Ανδαλουσία. Είχαμε αποφασίσει να παρακολουθήσουμε μια παράσταση φλαμένκο μέσα στις σπηλιές του λόφου Sacramonte, στην περιοχή Albaicin της Γρανάδας. Εκεί υπάρχουν σπηλιές -πρώην κατοικίες τσιγγάνων της περιοχής- που πλέον έχουν διαμορφωθεί σε χώρους που απευθύνονται κυρίως σε τουρίστες .
Μέσα σε μια ώρα περίπου που διαρκεί η παράσταση παρακολουθείς δυο μουσικά σχήματα που εναλλάσσονται. Το πρώτο μας φάνηκε μάλλον μέτριο, αλλά το δεύτερο μας συγκλόνισε! Η χορεύτρια στο δεύτερο σχήμα ήταν και είναι για εμάς ο ορισμός του χορού φλαμένκο. H έκφραση του προσώπου της, το λίκνισμα του κορμιού της, οι αισθησιακές κινήσεις των χεριών της , το πάθος της μάς έκαναν να μην αφήνουμε την κάμερα από το χέρι μας. Αν και η παράσταση είναι φολκλορική και απευθύνεται κυρίως σε τουρίστες, θεωρούμε πως αξίζει πραγματικά σαν εμπειρία.

Διαβάστε επίσης: Γρανάδα, σαν ποίημα του Γκαρσία Λόρκα
Διαβάστε επίσης: Roadtrip: στη φλογερή καρδιά της Ανδαλουσίας
Ο χορός και η ιστορία του
Η απόφαση να παρακολουθήσουμε φλαμένκο μέσα στις σπηλιές του Sacramonte δεν πάρθηκε τυχαία και χωρίς την απαραίτητη έρευνα. Στην Σεβίλλη (προηγούμενη στάση του roadtrip μας) είχαμε πάρει μέρος σε μια ιδιαίτερη ξενάγηση από τη Pilar, τη Σεβιγιάννα ξεναγό μας. Η Pilar μάς έδωσε πολύτιμες πληροφορίες για τις ρίζες του φλαμένκο και την εξέλιξη αυτού του χορού στη διάρκεια των χρόνων.

Δείτε το δωρεάν free tour που ακολουθήσαμε: https://www.heartofsevilla.com/en/
Διαβάστε επίσης: Σεβίλλη: 2 ημέρες στην πρωτεύουσα της Ανδαλουσίας.
Διαβάστε επίσης: 4 διάσημα Λευκά χωριά στη νότια Ισπανία
Οι ρίζες του Φλαμένκο
Ο χορός φλαμένκο έχει τις απαρχές του στον 18ου αιώνα (πιθανόν και νωρίτερα) και οφείλει την ύπαρξή του στους τσιγγάνους της Ανδαλουσίας. Οι τσιγγάνοι πρωτοήρθαν ως νομάδες στην Ισπανία από την Ινδία τον 15ο αιώνα, στη διάρκεια εμφύλιου πολέμου. Λόγω της προφορικότητας (δεν υπάρχουν γραπτές αποδείξεις) που χαρακτηρίζει την παράδοση του φλαμένκο δε γνωρίζουμε αν η γενέθλια πόλη αυτού του χορού ήταν η Σεβίλλη, η Γρανάδα ή η Χερέθ. Είναι βέβαιο όμως πως ο χορός φλαμένκο ξεκινά από τα πολύ φτωχά κοινωνικά στρώματα για να εκφράσει τους πόνους και τα βάσανα των κατατρεγμένων τσιγγάνων.
Οι χορευτές Φλαμένκο
Αρχικά, υπήρχε μόνο ο τραγουδιστής (cantaor) και σταδιακά προστέθηκε και ο χορευτής ή η χορεύτρια (ballaor/ballaora). Μαζί με αυτούς υπάρχουν και άτομα που έδιναν τον ρυθμό είτε με παλαμάκια είτε με χτύπημα των δακτύλων.
Όπως ίσως μπορεί να φανταστεί κανείς οι γυναίκες χορεύτριες είχαν πολύ διαφορετική αντιμετώπιση από τους άντρες χορευτές. Στη Σεβίλλη, επρόκειτο κυρίως για φτωχά κορίτσια από την περιοχή της Triana. Μετά την παράσταση δέχονταν “πονηρές’’ προτάσεις από τους πελάτες του εκάστοτε μαγαζιού.
Για τους άντρες χορευτές τα πράγματα ήταν απλούστερα. Αυτή η ανισότητα, που αντιπροσώπευε και την κοινωνία της Ανδαλουσίας παλιότερα, ήταν εμφανής στον χορό. Μεγάλα, σίγουρα, σταθερά βήματα για τους άντρες χορευτές, αισθησιακό λίκνισμα στους γοφούς και στα χέρια για τις χορεύτριες. Σήμερα, μετά το τέλος της δικτατορίας του Franco το 1974, τα πράγματα έχουν αλλάξει εντελώς.

Φλαμένκο και ταυρομαχίες
Ένα ακόμα ενδιαφέρον στοιχείο είναι η σύνδεση του χορού φλαμένκο με τις ταυρομαχίες. Τον 20ο αιώνα πολλά μπαρ που φιλοξενούσαν παραστάσεις φλαμένκο έκλεισαν. Δόθηκε έμφαση στις ταυρομαχίες, που έγινε το πιο δημοφιλές θέαμα για τους Ισπανούς. Ωστόσο, στις ταυρομαχίες που ήταν ένα ψυχαγωγικό θέαμα, προστέθηκαν σύντομα ζογκλέρ και χορευτές φλαμένκο.
Δεν άργησαν να γίνουν και πολλοί γάμοι ανάμεσα σε χορεύτριες φλαμένκο και ταυρομάχους. Το αποτέλεσμα ήταν να διαδοθεί ο χορός αυτός σε όλη πλέον την Ιβηρική χερσόνησο και να απλωθεί πέρα από τα σύνορα της Ανδαλουσίας. Υπό αυτήν την έννοια το φλαμένκο οφείλει πολλά στις ταυρομαχίες.
Που μπορώ να δω Φλαμένκο στην Ανδαλουσία;
Δε γίνεται να βρεθείς στην Ανδαλουσία και να μην παρακολουθήσεις μια (τουλάχιστον!) παράσταση φλαμένκο. Που μπορείς να το κάνεις αυτό; Σχεδόν παντού, αλλά εδώ χρειάζεται προσοχή. Δωρεάν show (με ελεύθερη συνεισφορά) πετύχαμε κατά τύχη και στην Plaza de Espana της Σεβίλλης και σε κεντρικές πλατείες στη Γρανάδα.
Ακολούθησε την συμβουλή ενός ξεναγού ή ενός ντόπιου για το που μπορείς να βρεις “atabla”, δηλαδή μπαρ με ελαφρύ δείπνο υπό τη συνοδεία κιθαρίστα που τραγουδά. Υπάρχουν επίσης μπαρ που γίνονται τέτοιες παραστάσεις με δωρεάν είσοδο, όπως η Carboneria στη Σεβίλλη, που μας σύστησε η ξεναγός μας. Ομολογούμε ότι δεν μας άρεσε ιδιαίτερα, γιατί ο κόσμος ήταν πολύς και η ατμόσφαιρα αποπνικτική.
Η καλύτερη επιλογή για εμάς υπήρξε το φλαμένκο μέσα στις σπηλιές Sacramonte στην Γρανάδα (Cuevas Los Tarantos), με όλο το μυστήριο, τους θρύλους και τις παραδόσεις να φτάνουν στα αυτιά μας υπό τους ήχους των μουσικών.
Φλαμένκο σημαίνει πάθος
To φλαμένκο βρίσκεται στην λίστα της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO από το 2010. Όχι άδικα, καθώς προσφέρει στο κοινό ένα κρεσέντο δυνατών συναισθημάτων που συνοψίζεται στα εξής: “Θρήνος, χαρά, τραγωδία, γαλήνη και λύπη”. Εμείς, αν θέλαμε να προσδιορίσουμε αυτόν τον χορό με δυο μόνο λέξεις θα ήταν “παθιασμένος έρωτας”. Εσείς πως θα τον χαρακτηρίζατε;